Tâm Lý Học Xã Hội Trong Cuộc Sống Hiện Đại - Knud Larsen - Lê Văn Hảo

Như một ngành khoa học tương đối hiện đại, tâm lý học xã hội đã đóng góp những tri thức sâu sắc về tác động lâu dài của ảnh hưởng xã hội, các mối quan hệ và quá trình tư duy đối với hành vi. Một đóng góp quan trọng của chuyên ngành khoa học tương đối non trẻ này là sự hiểu biết về bối cảnh tình huống hay hoàn cảnh của hành vi. Ví dụ, hành vi của chúng ta được quyết định hoàn toàn hay chủ yếu bởi tình huống mà ta gặp phải hay là liệu suy nghĩ của chúng ta về tình huống đó mới là một yếu tố quan trọng trong các quyết định hành vi? Nói rộng hơn, tâm lý học xã hội nghiên cứu tác động của các mối quan hệ: cách một người nghĩ về người khác, ảnh hưởng tới người khác và chịu ảnh hưởng của người khác. Trong những thập kỷ qua, các nhà tâm lý học xã hội đã đánh giá tình hình khách quan (ví dụ như trạng thái chiến tranh) và so sánh điều đó với diễn dịch của cá nhân về tình huống (những người cứng rắn ứng phó tốt hơn với sang chấn do chiến tranh) để cố gắng hiểu xem cái nào – cá nhân hay hoàn cảnh – có ảnh hưởng lớn hơn.

Ảnh hưởng xã hội - như một yếu tố quyết định chủ yếu hành vi - thường tập trung vào các vấn đề như áp lực phải tuân thủ, yếu tố nào thuyết phục người khác chấp nhận ảnh hưởng, tác động của văn hóa và ứng xử của cá nhân trong nhóm. Các yếu tố quan trọng trong tư duy xã hội bao gồm thái độ và niềm tin của chúng ta và mối quan hệ của chúng với hành vi. Tư duy xã hội cũng được xác định bởi các quá trình nhận thức của cá nhân, bởi cách chúng ta nhận thức về bản thân mình (quan niệm về cái tôi hay bản ngã) và cách chúng ta nhìn nhận về người khác. Quan hệ xã hội là yếu tố quyết định, đã được nghiên cứu ở cả hành vi tích cực và tiêu cực (gây tổn thương). Tâm lý học xã hội hiện đại đã tập trung nhiều năng lượng vào việc cố gắng hiểu rõ hành vi giúp đỡ và lòng vị tha. Mặt khác, lịch sử có rất nhiều ví dụ về những mối quan hệ xã hội tiêu cực mà ta có thể thấy trong các định kiến, phân biệt đối xử và gây hấn. Một số nghiên cứu về các mối quan hệ xã hội cũng tập trung vào những yếu tố gây ra sự hấp dẫn giữa các cá nhân, ví dụ như tầm quan trọng nổi bật của sự tương đồng về xuất thân hay nguồn gốc. Tâm lý học xã hội cung cấp cho ta những khái niệm quan trọng từ những nghiên cứu này và nhiều nghiên cứu khác, cho phép con người đưa ra quyết định hữu ích hơn, vì nghiên cứu sẽ giúp ta hiểu biết về hành vi của chính mình và của những người khác.

Tâm lý học xã hội đáp ứng một nhu cầu cơ bản của con người là hiểu và lý giải hành vi và do đó làm cho cuộc sống dễ dự đoán hơn. Tư duy xã hội - ở một mức độ rất lớn - quyết định mối quan hệ của chúng ta với những người khác và hành vi của chúng ta đối với các nhóm tương đồng và khác biệt. Điều quan trọng cần nhớ là con người không chỉ phản ứng với thực tế khách quan, mà còn kiến tạo nên thực tế đó, bởi họ chịu ảnh hưởng của các trực giác, thái độ và định khuôn. Nghiên cứu những năm gần đây ủng hộ luận điểm cho rằng tư duy của con người hoạt động ở các cấp độ kép. Một số suy nghĩ của chúng ta là có ý thức và có chủ ý, nhưng có lúc chúng ta lại phản ứng một cách tự động (Kruglanski & Gigerenzer, 2011). Thật không may, vì có quá nhiều suy nghĩ tự động và không mang tính đánh giá, cân nhắc nên ta luôn có khả năng mắc sai sót đáng kể trong việc ghi nhớ hoặc xét đoán. Đánh giá nhanh dựa trên các quy trình tự động là kinh tế và hữu ích khi hậu quả không đáng kể. Tuy nhiên, khi dựa trên đánh giá định khuôn (có thể xảy ra trong các cuộc bầu chọn), chúng có thể gây ra những hậu quả tiêu cực rất lớn. Nghiên cứu tâm lý học xã hội về tư duy xã hội, ảnh hưởng và các mối quan hệ có thể cung cấp những hiểu biết sâu sắc về xã hội và hành vi cá nhân. Những hiểu biết này có thể được sử dụng để sống một cuộc đời có ý thức hơn khi nhận thức được cuộc sống của chúng ta đang bị ảnh hưởng từ người khác như thế nào, cách suy nghĩ cá nhân của ta phụ thuộc vào định kiến hoặc giới hạn văn hóa ra sao. Các mối quan hệ xã hội thường thúc đẩy hoặc ngăn cản sự tương tác của chúng ta với thế giới. Những quá trình tâm lý xã hội cơ bản này liên quan đến những lựa chọn, có vai trò quyết định liệu ta sẽ có một tương lai khỏe mạnh và cuộc sống lâu dài hay sẽ dẫn ta đến nghiện ngập và tồn tại hạn chế.

=*=*=*=*=*=*=*=*=

Sách cũng có bán tại DAVIBOOKS - SÁCH ĐẤT VIỆT:

- A30/9 QL50, Bình Hưng, Bình Chánh, TP.HCM (Đối diện Điện Máy Xanh; cách bến xe Q8 150m hướng về phía đường Nguyễn Văn Linh)

- SĐT: 028 6265 2039

DAVIBOOKS đem đến cho Quý độc giả những bộ sách mới nhất, nhanh nhất, và chất lượng nhất.