Người Thầy - Chuyện Về Thiếu Tướng Tình Báo Ba Quốc

Tôi có một cơ may hiếm hoi trên đời là gặp được một người thầy kiệt xuất, vừa nghiêm khắc, vừa ân cần, dạy dỗ tôi nên người khi mới bước chân vào ngành Tình báo, đến khi ông mất 20 năm sau đó. Ông Ba Quốc - Thiếu tướng, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Đặng Trần Đức, một trong những “con Át” của ngành Tình báo Quốc phòng Việt Nam.

Khi ông về nghỉ hưu, tôi từng nhiều lần thuyết phục ông nói và viết về cuộc đời hoạt động cách mạng và những năm tháng cống hiến cho ngành Tình báo. Đến năm 2000, ông lần đầu tiếp xúc với báo chí. Chỉ sau một thời gian ngắn, báo Thanh Niên đã đăng tải 36 số báo về những câu chuyện của ông Ba Quốc. Ngoài ra, nhà văn Kxuất Quang Thụy cũng đã xuất bản một cuốn sách về ông mang tên: “Tình báo không phải là nghề của tôi”.

Sau khi đọc hết những trang viết đó, tôi ngẫm lại rằng hầu như chẳng có dòng nào ông Ba Quốc nói về mình. Những hoạt động của ông trong giai đoạn kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ đã được Đảng và Nhà nước tôn vinh. Nhưng còn giai đoạn sau năm 1975, ông có những đóng góp to lớn cho ngành Tình báo và sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tất cả đều không có chữ “tôi”. Ông nói: “Tôi không muốn nói về mình. Những câu chuyện sau giải phóng thì càng không bao giờ nói ra”. Dù không giải thích lý do, nhưng tôi hiểu ông luôn có một nguyên tắc cứng nhắc, đó là tình báo thì phải “đóng kín”. Ngay từ lúc ấy, tôi đã tự nhủ sẽ có ngày viết về ông, ít nhất là về đoạn đời 20 năm tôi được sống gần ông.

Câu chuyện ấy tôi không chỉ nghĩ trong lòng, mà đã nói với ông Ba và gia đình ông. Khi đó, ông chỉ cười: “Chuyện của tôi có gì hay mà viết”. Các anh chị con ông Ba Quốc cũng nhắn nhủ với tôi: “Trước giải phóng, anh chị không được sống gần ông, không hiểu gì về ông, thì sau này anh chị đã được nghe kể lại rất nhiều. Nhưng còn đoạn đời sau giải phóng, khi mà anh, chị được gần gũi ông, thì lại không được biết gì. Khi ông còn sống, cậu từng nói là sẽ viết sách về ông?”.

Cả gia đình ông Ba Quốc đã phải chờ đợi hơn 20 năm để được nghe nốt về đoạn đời sau này của ông. Vì vậy, tôi đặt bút viết về một trong những tấm gương kiệt xuất của ngành Tình báo Quốc phòng, cũng như của Đảng và Quân đội ta.

Cuốn sách này không chỉ nói về công lao của ông Ba Quốc mà nói về những trăn trở, hy sinh, những khó khăn phải vượt qua, về đạo đức, tình cảm của ông, đặc biệt là tình vợ chồng, cha con, thầy trò... Những bài học về nghề, về người, về đời của ông để giúp cho thế hệ trẻ, đặc biệt là các bạn trẻ trong ngành Tình báo tiếp thu trong quá trình trưởng thành.

Trong cuốn sách này, tôi cố gắng viết tất cả những gì mình biết và hiểu về ông Ba Quốc, trừ những điều không được nói ra. Vì vậy, chắc chắn sẽ có những điểm mờ và tạo ra nhiều câu hỏi. Mong bạn đọc thông cảm, vì đây là nguyên tắc nghề nghiệp, cũng là nguyên tắc của chính ông Ba. Tôi muốn cuốn sách này như một lời nhắc nhớ cho những người còn sống, về một con người bất tử.

Thượng tướng NGUYỄN CHÍ VỊNH

Ủy viên Trung ương Đảng (khóa XI, XII)

Tổng cục trưởng Tổng cục II (2000 - 2009)

Thứ trưởng Bộ Quốc phòng (2009 - 2021)